Antykoncepcja awaryjna a antykoncepcja długoterminowa – która jest bardziej skuteczna?

Antykoncepcja stanowi kluczowy element opieki zdrowotnej kobiet, pozwalając im na kontrolowanie swojej płodności i świadome planowanie swojego rodzicielstwa. Istnieje wiele różnych metod antykoncepcji, z których można wyróżnić między innymi antykoncepcję awaryjną oraz antykoncepcję długoterminową.

Antykoncepcja awaryjna – czym jest i jak działa?

Antykoncepcja awaryjna (główną postacią są tabletki „dzień po”) to metoda antykoncepcji, która ma na celu zminimalizowanie ryzyka zajścia w ciążę po niezabezpieczonym stosunku lub w przypadku, gdy inne metody antykoncepcji zawiodły, np. w sytuacji pęknięcia prezerwatywy. Tabletki „dzień po” stosuje się do 3-5 dni po ryzykownym stosunku seksualnym.

Mechanizm działania antykoncepcji awaryjnej

• Mechanizm działania antykoncepcji awaryjnej zawierającej lewonorgestrel jest bardzo podobny do działania antykoncepcji hormonalnej, gdyż lewonorgestrel jest progestagenem, czyli syntetycznym odpowiednikiem progesteronu, hormonu cyklicznie wydzielanego podczas cyklu menstruacyjnego kobiety. Głównym mechanizmem ochrony przed nieplanowaną ciążą za pomocą antykoncepcji awaryjnej z lewonorgestrelem jest hamowanie owulacji, czyli zapobieganie uwolnieniu komórki jajowej z jajnika, co w konsekwencji uniemożliwia zapłodnienie. Dodatkowym mechanizmem jest także zagęszczenie śluzu szyjkowego oraz uniemożliwienie zagnieżdżenia się (powstałego z ewentualnej zapłodnionej komórki jajowej) zarodka w błonie śluzowej macicy, poprzez niekorzystny wpływ na jej właściwości.
• Tabletka „dzień po” z uctanem uliprystalu (EllaOne, Misstala)Octan uliprystalu jest syntetycznym modulatorem receptora progesteronowego, co oznacza, że jego działanie jest podobne do mechanizmu działania lewonorgestrelu, gdyż działa on na te same receptory.Głównym mechanizmem funkcjonowania antykoncepcji awaryjnej zawierającej octan uliprystalu jest zahamowanie lub opóźnienie owulacji. Dodatkowo, w niewielkim stopniu, także może mieć on wpływ na błonę śluzową macicy, zapobiegając zagnieżdżeniu się zarodka w jamie macicy.

Antykoncepcja długoterminowa – czym jest i jak działa?

Antykoncepcja długoterminowa jest inaczej nazywana także akronimem LARC od angielskiej frazy Long-Acting Reversible Contraception, co w tłumaczeniu na język polski znaczy – odwracalna antykoncepcja długoterminowa.

LARC to grupa metod zapobiegania ciąży, które charakteryzują się długotrwałym działaniem, bez konieczności codziennego lub regularnego przyjmowania środków antykoncepcyjnych. Główną cechą antykoncepcji długoterminowej jest to, że po jej zastosowaniu nie trzeba stale o niej pamiętać , co znacznie zmniejsza ryzyko błędów i nieplanowanych ciąż.

Do metod antykoncepcji długoterminowej możemy zaliczyć:

• hormonalne wkładki domaciczne,
• miedziane wkładki domaciczne,
• implanty antykoncepcyjne.

Metody antykoncepcji długoterminowej

Hormonalna wkładka domaciczna

Hormonalna wkładka wewnątrzmaciczna,inaczej zwana także hormonalną spiralą antykoncepcyjną (IUD, intrauterine device), to innowacyjna metoda zapobiegania ciąży w postaci małego urządzenia w kształcie litery „T” lub „Y”, które jest umieszczane w jamie macicy.

Założenie wkładki domacicznej musi być wykonane przez lekarza ginekologa w gabinecie, nie można tego robić samodzielnie! Także i jej przyszłe usunięcie powinno być zrobione przez specjalistę. Jeżeli umieszczona jest prawidłowo, powinna być skuteczna od 3 do 5 lat, w zależności od konkretnego modelu.

Wkładka hormonalna zawiera syntetyczne odpowiedniki progesteronu, które są stopniowo wydzielane do organizmu kobiety. Jej mechanizm działania jest analogiczny do działania jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, których składnikiem aktywnym także są tylko progestageny.

Mechanizm działania wkładki domacicznej

Jednoskładnikowe metody antykoncepcyjne, w tym także hormonalna wkładka domaciczna, charakteryzują się następującymi mechanizmami działania:

• Zagęszczenie śluzu szyjkowego. Progestageny wpływają na śluz szyjkowy, sprawiając, że jego konsystencja staje się bardziej zwarta i gęsta, utrudniając plemnikom dostanie się do komórki jajowej.
• Zmiany w błonie śluzowej macicy. Progestageny charakteryzują się także wpływem na błonę śluzową macicy, co utrudnia implantację zapłodnionej komórki jajowej w przypadku, jeżeli zapłodnienie nastąpi pomimo obecności spirali antykoncepcyjnej.
• Hamowanie owulacji. Hormonalne wkładki domaciczne mogą chronić kobietę przed niechcianą ciążą także poprzez hamowanie jajeczkowania, jednakże w przypadku większości pacjentek stosujących tę metodę antykoncepcji, owulacja wciąż zachodzi.

Miedziana wkładka domaciczna

Miedziana spirala antykoncepcyjna nie zawiera hormonów, więc ma mniejszy wpływ na funkcjonowanie organizmu niż antykoncepcja hormonalna, charakteryzuje się także mniejszą ilością działań niepożądanych. Działa ona tylko lokalnie na obszar macicy oraz jajowodów.

Jeżeli została prawidłowo założona przez lekarza ginekologa w gabinecie, to jej skuteczność powinna być zachowana nawet od 5 do 10 lat.

Miedziana wkładka wewnątrzmaciczna zapobiega niechcianej ciąży głównie poprzez toksyczny wpływ na plemniki. Miedź zawarta w niehormonalnej spirali antykoncepcyjnej upośledza ruch plemników, co sprawia, że nie mogą one dotrzeć do komórki jajowej, przez co zapłodnienie nie może się wydarzyć.

Ta metoda antykoncepcji może także powodować niewielki stan zapalny w jamie macicy, co także działa niekorzystnie na plemniki.

Implant antykoncepcyjny

Implant antykoncepcyjny to kolejna z długoterminowych metod antykoncepcyjnych. Jest to mały, giętki pręcik o długości około 4 centymetrów, który jest umieszczany pod skórą ramienia kobiety przez lekarza ginekologa w gabinecie. Uwalnia on hormon progestagenowy do krwiobiegu kobiety stopniowo przez okres około 3 lat.

Długoterminowa antykoncepcja w postaci implantu podskórnego wpływa na organizm kobiety w podobny sposób, co inne metody antykoncepcji hormonalnej. Zapobiega zajściu w ciążę poprzez wpływ na śluz szyjkowy, śluzówkę jamy macicy oraz hamowanie owulacji.

Jakie są różnice pomiędzy antykoncepcją awaryjną a antykoncepcją długoterminową?

Antykoncepcja długoterminowa i antykoncepcja awaryjna są to w istocie całkowicie różne metody zapobiegania ciąży stosowane w zupełnie innych sytuacjach. Dlatego warto pochylić się nad różnicami pomiędzy tymi dwiema ważnymi grupami antykoncepcji.

Skuteczność obu rodzajów antykoncepcji

Antykoncepcja długoterminowa

Wszystkie metody LARC, czyli odwracalnej antykoncepcji długoterminowej, charakteryzują się bardzo wysoką skutecznością, na poziomie wyższym niż 99%. Implant antykoncepcyjny jest uważany za najskuteczniejszą metodę antykoncepcji hormonalnej ze skutecznością na poziomie 99.5%.

Jeżeli chodzi o spirale antykoncepcyjne, to ich skuteczność jest również bardzo wysoka, lecz zależy ona od tego, czy wkładka wewnątrzmaciczna jest założona prawidłowo i czy się nie przemieściła lub nie nastąpiła jej infekcja. Dlatego też konieczne są regularne kontrole u ginekologa.

Antykoncepcja awaryjna

Jeśli chodzi o skuteczność antykoncepcji awaryjnej, sprawa jest trochę bardziej skomplikowana. W tym przypadku należy pamiętać, że skuteczność antykoncepcji jest tym wyższa, im mniej czasu minie od niezabezpieczonego stosunku do przyjęcia tabletki „dzień po”. Najlepiej zażyć tabletkę „dzień po” do 24 godzin po ryzykownym akcie seksualnym.

Tabletki „dzień po” z lewonorgestrelem mogą być zastosowane do 72 godzin (3 dni) po stosunku i ich skuteczność wynosi wtedy około 85%. Natomiast antykoncepcja awaryjna z octanem uliprystalu może być zażyta do 120 godzin (5 dni) po zbliżeniu, charakteryzuje się ona jednak trochę niższą skutecznością.

Dostępność, wygoda i koszty związane z antykoncepcją

Zarówno metody antykoncepcji długoterminowej, jak i antykoncepcja awaryjna są w Polsce dostępne tylko i wyłącznie na receptę. Zastosowanie każdej z opisanych metod musi poprzedzić konsultacja lekarska.

Koszt miedzianej wkładki domacicznej to około 100 zł, natomiast koszt hormonalnej spirali antykoncepcyjnej to około 600 złotych. Implant antykoncepcyjny kosztuje około 500 zł. Jednak trzeba pamiętać, że do tych kwot należy także doliczyć cenę konsultacji lekarskiej u ginekologa w celu zaaplikowania urządzenia.

Jeżeli chodzi o koszt antykoncepcji awaryjnej, to ceny dostępnych w Polsce tabletek „dzień po” na chwilę obecną wyglądają następująco: tabletka „dzień po” z lewonorgestrelem Escapelle kosztuje 60 zł, a Livopill 40 zł. Natomiast tabletka „dzień po” z octanem uliprystalu EllaOne kosztuje 130 zł, a Misstala 80 zł.

Kiedy rozważyć antykoncepcję awaryjną, a kiedy antykoncepcję długoterminową?

Decyzja między antykoncepcją awaryjną a antykoncepcją długoterminową zależy od indywidualnych potrzeb i sytuacji kobiety. Jeśli jesteś aktywna seksualnie, to zdecydowanie lepszą opcją dla Ciebie będzie zastosowanie którejś z metod antykoncepcji długoterminowej. Nie będziesz musiała wtedy stresować się możliwością zajścia w ciążę po każdym stosunku, a równocześnie nie będziesz musiała pamiętać o jej regularnym stosowaniu, jak w przypadku tabletek antykoncepcyjnych.

Natomiast zastosowanie antykoncepcji awaryjnej jest odpowiednie tylko w sytuacji niecodziennej i kryzysowej, po niezabezpieczonym stosunku lub w przypadku pęknięcia prezerwatywy czy nieprawidłowego przyjęcia tabletek antykoncepcyjnych.

Najczęstsze pytania dotyczące antykoncepcji awaryjnej i długoterminowej

Bibliografia

Portal NHS [online], [dostęp: 17 października 2023], dostępny w internecie: https://www.nhs.uk/conditions/contraception/emergency-contraception/

Portal ACOG [online], [dostęp: 17 października 2023], dostępny w internecie: https://www.acog.org/womens-health/faqs/long-acting-reversible-contraception-iud-and-implant#:~:text=What%20are%20long%2Dacting%20reversible,and%20are%20easy%20to%20use.