Tabletki dzień po a czas – skuteczność po 120 godzinach
Antykoncepcja awaryjna to szczególna metoda zapobiegania ciąży przeznaczona do doraźnego stosowania. Należą do niej m.in. wykazujące się wysoką skutecznością preparaty doustne nazywane potocznie tabletkami „dzień po”. Pozwalają one uniknąć nieplanowanej ciąży w przypadku niezabezpieczonego stosunku płciowego lub przy podejrzeniu, że zastosowana wcześniej metoda antykoncepcji jest nieskuteczna.
💊 Szybka konsultacja z e-receptą
Spis treści
Skuteczność tabletek „dzień po” – kluczowe informacje
Tabletki „dzień po” stanowią skuteczną metodę zapobiegania ciąży. W Polsce dostępne są dwa rodzaje preparatów w tej kategorii:
- tabletki „dzień po” z lewonorgestrelem – syntetyczny analog progesteronu (Livopill, Escapelle);
- tabletki „dzień po” z octanem uliprystalu – syntetyczny modulator receptora dla progesteronu (Misstala, EllaOne).
Tabletka „dzień po” jest lekiem wydawanym jedynie na receptę.
Jak działają tabletki „dzień po” w organizmie kobiety?
Antykoncepcja awaryjna działa głównie poprzez opóźnianie procesu owulacji, który jest kluczowy w kontekście zapobiegania ciąży. Lewonorgestrel, będący syntetycznym odpowiednikiem hormonu progesteronu, hamuje uwalnianie komórki jajowej, uniemożliwiając jej zapłodnienie, zwłaszcza jeśli stosunek płciowy miał miejsce w okresie przed owulacją, gdy stężenie hormonu luteinizującego (LH) jest niskie. Lewonorgestrel dodatkowo zmienia skład śluzu szyjkowego, co utrudnia plemnikom dotarcie do komórki jajowej.
Tabletki z octanem uliprystalu (syntetyczny modulator receptora dla progesteronu) działają na owulację, nawet jeśli poziom LH zaczyna wzrastać, a także zapobiegają implantacji zarodka w macicy.
💊 Szybka konsultacja z e-receptą
Standardowy okres skuteczności tabletek „dzień po” – do kiedy można je przyjmować skutecznie?
Charakterystyka produktu leczniczego obu preparatów jasno definiuje te granice. Dla preparatów opartych na lewonorgestrelu okno czasowe wynosi 72 godziny (3 dni) po niezabezpieczonym stosunku, natomiast w przypadku octanu uliprystalu – 120 godzin (5 dni).
Tabletki „dzień po” po 72 godzinach – czy nadal są skuteczne?
Skuteczność tabletek „dzień po” po 72 godzinach od stosunku niezabezpieczonego
Preparaty oparte na lewonorgestrelu charakteryzują się krótszym oknem terapeutycznym w porównaniu do tabletek zawierających octan uliprystalu – działają one do 72 godzin po stosunku.
Lewonorgestrel podany po upływie 3 dni nie będzie skuteczny w zapobieżeniu niechcianej ciąży. W takim wypadku należy rozważyć inne opcje, działające nawet po 3 dniach od niezabezpieczonego kontaktu seksualnego.
Czy istnieją dostępne opcje o przedłużonej skuteczności po 72 godzinach?
Ważną granicą są 72 godziny od niezabezpieczonego stosunku. W takim wypadku przekroczenia tego czasu, tabletki oparte na lewonorgestrelu są niezalecane – ich skuteczność kończy się po 3 dobach od stosunku, spadając do poziomu ok. 16%. Należy wtedy sięgnąć po preparaty zapewniające dłuższe okno ochronne. Alternatywną dla tabletek „dzień po” z lewonorgestrelem są pigułki oparte na octanie uliprystalu, które są skuteczne nawet do 120 godzin po niezabezpieczonym stosunku.
Inną dostępną metodą, jednak nie tak szeroko dostępną, są wkładki domaciczne antykoncepcyjne (IUD) – te również zastosowane do 5 dni po stosunku zapobiegają ciąży. Wkładka poprzez uwalnianie jonów miedzi zapobiega zapłodnieniu komórki jajowej oraz zagnieżdżeniu się jej w ścianie macicy. Stanowi ona najskuteczniejszą z metod antykoncepcji awaryjnej – chroni przed niechcianą ciążą w 99% przypadków. Ograniczeniem tej metody jest konieczność założenia IUD w gabinecie lekarskim.
💊 Szybka konsultacja z e-receptą
Tabletki „dzień po” a czas. Antykoncepcja awaryjna po 120 godzinach – czy to za późno?
Skuteczność tabletek „dzień po” po 120 godzinach (5 dniach) od stosunku
Górna granica czasowa dla dostępnej obecnie antykoncepcji awaryjnej wynosi 120 godzin. Z czego wynika takie ustalenie? O ile komórka jajowa (oocyt) uwolniona w procesie owulacji może być zapłodniona jedynie przez 24 godziny, to plemniki są w stanie przeżyć w drogach rodnych kobiety aż do 5 dni. Stąd, dla antykoncepcji awaryjnej, granica 120 godzin po niezabezpieczonym stosunku dotyczy nie tylko obecnych na rynku doustnych preparatów, ale także innych metod stosowanych w przypadkach nagłych np. wkładka domaciczna z jonami miedzi.
Ryzyko i ograniczenia związane z przyjmowaniem tabletek „dzień po” po upływie 120 godzin
Po upływie 5 dni tabletki zawierające octan uliprystalu tracą swoją skuteczność. Nie zaleca się ich stosowania po tym czasie, ze względu na ich wątpliwą efektywność oraz możliwość wystąpienia działań niepożądanych, takich jak nudności, bóle i zawroty głowy, bóle brzucha, zaburzenia nastroju, tkliwość piersi, a także zmęczenie.
Jakie są alternatywy po upływie 120 godzin?
Inne opcje antykoncepcji awaryjnej po przekroczeniu okresu skuteczności tabletek „dzień po”
W Polsce nie istnieją metody antykoncepcji awaryjnej, które można zastosować po upływie 120 godzin od stosunku seksualnego. Po tym czasie wszystkie dostępne legalnie metody zapobiegania ciąży tracą swoją skuteczność. Jeśli od niebezpiecznego kontaktu seksualnego minęło ponad 5 dni, należy udać się na wizytę do lekarza ginekologa oraz wykonać test ciążowy.
Rola konsultacji lekarskiej w przypadku spóźnienia z antykoncepcją awaryjną.
Jeśli pacjentka spóźniła się z użyciem tabletki „dzień po”, a od stosunku minęło więcej niż 120 godzin, powinna niezwłocznie pojawić się u swojego lekarza ginekologa. W trakcie wizyty specjalista pomoże ocenić ryzyko wystąpienia ciąży oraz zaproponuje dalszy plan działania. Konieczne może być też przeprowadzenie testu ciążowego.
Najczęstsze pytania dotyczące skuteczności po 120 godzinach
Czy tabletki „dzień po” po 120 godzinach są wciąż skuteczne?
Skuteczność antykoncepcji awaryjnej maleje wraz z każdą godziną od niezabezpieczonego stosunku płciowego. Zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego preparatów zawierających octan uliprystalu, nie zaleca się przyjmowania tabletek „dzień po” po czasie. Jest to spowodowane znacząco obniżoną skutecznością leku.
Po upływie 120 godzin istnieje duże ryzyko, że owulacja już wystąpiła – wtedy żadna z tabletek „dzień po” nie będzie w stanie jej zatrzymać i może dojść do zapłodnienia.
Jakie są znaki wskazujące na to, że tabletki „dzień po” mogą być nieskuteczne?
Mimo wysokiego poziomu skuteczności antykoncepcji awaryjnej nie ma gwarancji, że zadziała ona w 100% przypadków. Na jej efektywność, poza czasem zażycia, ma wpływ wiele innych czynników, takich jak płodność partnera, faza cyklu miesiączkowego (doustna antykoncepcja awaryjna może nie być skuteczna, jeśli jej użycie miało miejsce po owulacji), a według niektórych badań nawet masa ciała pacjentki.
Niespecyficznymi objawami rozwijającej się ciąży mogą być nudności, wymioty, podwyższona temperatura ciała, zmęczenie, bolesność piersi lub opóźnienie miesiączki. Ze względu na fakt, iż wyżej wymienione objawy mogą pokrywać się z niektórymi działaniami niepożądanymi występującymi po zażyciu tabletki „dzień po”, należy wykonać test ciążowy po ok. 3 tygodniach od niezabezpieczonego stosunku płciowego.
Czy istnieją inne środki antykoncepcji, które można stosować po 120 godzinach?
W Polsce nie są dostępne metody antykoncepcyjne pozwalające na skuteczne uniknięcie niechcianej ciąży po 120 godzinach od stosunku płciowego. W przypadku takiej sytuacji należy zgłosić się do lekarza ginekologa celem konsultacji. Pomoże on określić ryzyko wystąpienia ciąży. Zastosowanie tabletek „dzień po” po upływie czasu deklarowanego przez producenta leku nie przerwie ciąży. Nie ma także dowodów na to, że antykoncepcja awaryjna wywierała szkodliwy wpływ na rozwijający się płód.
Czy tabletki „dzień po” po upływie 120 godzin mogą zaszkodzić zdrowiu?
Użycie tabletek „dzień po” poza wskazaniami zawartymi w charakterystyce produktu leczniczego może nie tylko być nieskuteczne, ale także potencjalnie stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia pacjentki.
Przyjęcie pigułki „dzień po” w momencie, kiedy już doszło do implantacji zarodka w ścianie macicy, nie jest w stanie przerwać ciąży ani zaszkodzić rozwijającemu się płodowi. Należy pamiętać, że ryzyko wystąpienia działań niepożądanych preparatu, w przeciwieństwie do jego efektywności, nie zmniejsza się wraz z upływem czasu od stosunku.
Nie zaleca się stosowania tabletek „dzień po” poza oknem terapeutycznym deklarowanym przez producenta. Leki awaryjne, jak każde inne, mogą nie tylko powodować pewne skutki uboczne, ale również wchodzić w interakcje z inną równocześnie stosowaną farmakoterapię.
Dlaczego warto skonsultować się z lekarzem, gdy minął okres skuteczności tabletek „dzień po”?
Jeśli od stosunku płciowego minęło więcej niż 120 godzin, warto jest skonsultować się ze swoim lekarzem ginekologiem. Pomoże on ocenić ryzyko wystąpienia ciąży oraz zalecić odpowiednie badania diagnostyczne. Niektóre objawy ciąży, jak opóźnienie miesiączki, mogą być wynikiem innych stanów lub stosowanej farmakoterapii.
Profesjonalna porada medyczna pozwoli wykluczyć inne przyczyny tych objawów. Wizyta lekarska jest także okazją do omówienia regularnych metod antykoncepcji, które stanowią skuteczniejszą ochronę przeciw niechcianej ciąży w porównaniu do metod doraźnych. Każda pacjentka ma swoje indywidualne potrzeby i preferencje, dlatego ważne jest wybranie takiej antykoncepcji, która najlepiej odpowiada jej sytuacji i stylowi życia.
💊 Szybka konsultacja z e-receptą
Bibliografia
Charakterystyka Produktu Leczniczego Escapelle, [online], [dostęp 29.09.2023r.], dostępne pod adresem: http://chpl.com.pl/data_files/2012-10-02_Escapelle_1500_ChPL_GedeonRichter.pdf
Charakterystyka Produktu Leczniczego ellaOne, [online], [dostęp 29.09.2023r.], dostępne pod adresem: https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2014/20141001129545/anx_129545_pl.pdf
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego „Zastosowanie lewonorgestrelu w antykoncepcji awaryjnej”, [online], [dostęp 29.09.2023r.], dostępne pod adresem: https://www.ptgin.pl/sites/scm/files/2021-09/02.2012%20-%20W%20TRAKCIE%20AKTUALIZACJI%20-%20Zastosowanie%20lewonorgestrelu%20%20w%20antykoncepcji%20awaryjnej.pdf
Wytyczne postępowania klinicznego dla lekarzy położników i ginekologów: Antykoncepcja awaryjna, ACOG Practice Bulletin, 2010, 05, 112.
Strona internetowa Światowej Organizacji Zdrowia, [online], [dostęp 29.09.2023r.], dostępne pod adresem: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/emergency-contraception
Portal Erecept.pl, [online], [dostęp 29.09.2023r.], dostępne pod adresem: https://www.erecept.pl/tabletka-dzien-po-antykoncepcja-awaryjna
