Antykoncepcja dla kobiet i mężczyzn: wskaźnik Pearla, rodzaje, skuteczność, cena

Antykoncepcja co to?

Antykoncepcją nazywamy zespół działań i środków, które mają na celu zmniejszenie ryzyka zajścia w ciąże pomimo odbycia stosunku płciowego. Jest ona stosowana przede wszystkim po to, aby lepiej kontrolować planowanie rodziny, w tym ilość posiadanych dzieci, jak i odstęp wiekowy pomiędzy nimi.

Wskaźnik Pearla co to?  

Wskaźnik Pearla określa liczbę ciąż, które wystąpiły u 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcji przez rok. Im niższy indeks Pearla, tym metoda jest skuteczniejsza. Na przykład, jeśli wskaźnik Pearla wynosi 2, oznacza to, że 2 na 100 kobiet zajdzie w ciążę w ciągu roku stosowania tej metody. Więcej informacji na temat wskaźnika Pearla znajdziesz w artykule poświęconym temu zagadnieniu. 

Jakie są metody i rodzaje antykoncepcji

Antykoncepcja dla kobiet

Antykoncepcja hormonalna  

Na rynku dostępnych jest wiele metod antykoncepcji, których działanie opiera się na hormonach zapobiegających owulacji. Należą do nich:

• Pigułki antykoncepcyjne (jednoskładnikowe i dwuskładnikowe)
• Plastry antykoncepcyjne
• Pierścień dopochwowy
• Zastrzyki antykoncepcyjne
• Implanty antykoncepcyjne
• Wkładki wewnątrzmaciczne uwalniające hormony (np. wkładka hormonalna Mirena)

Tabletki antykoncepcyjne. Wady i zalety 

Pigułki antykoncepcyjne to doustne środki farmakologiczne zawierające syntetyczne odpowiedniki żeńskich hormonów płciowych. Działają poprzez zahamowanie owulacji (uwolnienia komórki jajowej) i zagęszczenie śluzu szyjkowego (co utrudnia plemnikom dotarcie w głąb jajowodu).

Są uznawane za jedną z najskuteczniejszych metod antykoncepcji dla kobiet. Do jej zalet należą również:

• Wysoka skuteczność przy regularnym stosowaniu,
• Regulacja cyklu miesiączkowego,
• Zmniejszenie bólu menstruacyjnego,
• Redukcja objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
• Zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka jajnika i endometrium,
• Poprawa stanu skóry (mniej trądziku),
• Możliwość przewidywania i kontrolowania miesiączki.

Minusy stosowania tabletek antykoncepcyjnych to natomiast:

• Konieczność codziennego przyjmowania o tej samej porze
• Możliwość wystąpienia skutków ubocznych (np. nudności, bóle głowy, przyrost masy ciała)
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
• Ryzyko powikłań (np. zakrzepicy, zwłaszcza u palaczek i kobiet powyżej 35 roku życia),
• Interakcje z innymi lekami mogą zmniejszać skuteczność.

Plastry antykoncepcyjne. Wady i zalety 

Plastry antykoncepcyjne, podobnie jak tabletki, zawierają hormony, jednak są one uwalniane przez skórę. Dzięki ominięciu przewodu pokarmowego niweluje się skutki uboczne dla wątroby. 

Wśród innych zalet plastrów wymienić można:

• Wysoka skuteczność przy prawidłowym stosowaniu
• Łatwość użycia: wystarczy zmieniać plaster raz w tygodniu, co jest wygodniejsze niż codzienne przyjmowanie tabletek
• Regulacja cyklu miesiączkowego
• Zmniejszenie bólu menstruacyjnego
• Redukcja objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS)

Ich wady obejmują natomiast:

• Możliwość podrażnienia skóry w miejscu aplikacji
• Widoczność plastra może być problematyczna dla niektórych osób
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
• Możliwość wystąpienia skutków ubocznych (np. nudności, bóle głowy, przyrost masy ciała)
• Ryzyko powikłań (np. zakrzepicy, zwłaszcza u palaczek i kobiet powyżej 35 roku życia)

Implanty podskórne. Wady i zalety

Implant antykoncepcyjny jest umieszczany pod skórą ramienia. Uwalnia on stałą, niską dawkę hormonu progestagenowego, co wywołuje podobne skutki jak w przypadku tabletek. 

Wśród licznych zalet tej metody wymieniany:

• Wysoka skuteczność (ponad 99%),
• Długotrwałe działanie (do 3-5 lat)
• Brak konieczności codziennego pamiętania o antykoncepcji
• Szybki powrót płodności po usunięciu implantu
• Możliwość zmniejszenia bolesnych miesiączek i obfitych krwawień
• Dyskrecja (implant jest niewidoczny i niewyczuwalny na co dzień).

Do jej minusów natomiast należą:

• Konieczność zabiegu w celu założenia i usunięcia
• Możliwość wystąpienia skutków ubocznych (np. nieregularne krwawienia, zmiany nastroju, bóle głowy)
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową,
• Możliwość migracji implantu (rzadko)
• Możliwe reakcje skórne w miejscu założenia (zaczerwienienie, ból, obrzęk)

Wkładki domaciczne z lewonorgestrelem. Wady i zalety

Istnieją dwa rodzaje wkładek domacicznych (zwanych też spiralami). Mogą one zawierać jony miedzi lub homron lewonorgestrel. Spirala z lewonorgestrelem uwalniają hormon bezpośrednio do narządów rozrodczych kobiety. 

Rozwiązanie to ma następujące zalety:

• Wysoka skuteczność (ponad 99%)
• Długotrwałe działanie (3-7 lat w zależności od typu wkładki)
• Zmniejszenie obfitości krwawień menstruacyjnych i bólu menstruacyjnego
• Niski poziom hormonów działających miejscowo (mniej ogólnoustrojowych skutków ubocznych)
• Brak codziennej konieczności pamiętania o antykoncepcji
• Możliwość szybkiego powrotu płodności po usunięciu wkładki

Minusy tej metody to natomiast:

• Konieczność założenia i usunięcia przez lekarza
• Możliwość wystąpienia skutków ubocznych (np. nieregularne krwawienia, bóle głowy, trądzik)
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
• Możliwość odrzucenia wkładki przez organizm (rzadko)
• Możliwe ryzyko infekcji podczas zakładania,
• Początkowy dyskomfort lub ból po założeniu.

Antykoncepcja niehormonalna. Antykoncepcja mechaniczna 

Kobiety, które nie chcą lub nie mogą przyjmować środków hormonalnych, mogą skorzystać z alternatyw niehormonalnych. Są to:

• Wkładki wewnątrzmaciczne (IUD) bez hormonów (np. wkładka miedziana)
• Krążki dopochwowe 
• Środki plemnikobójcze (żele, kremy, czopki, pianki)
• Prezerwatywy dla kobiet 

Spirala antykoncepcyjna. Wady i zalety

Wkładka domaciczna może zawierać hormony lub jony miedzi. Ten drugi rodzaj uwalnia jony miedzi, które wywołują miejscowy odczyn zapalny. Powodują one m.in. przekrwienie i obrzęk śluzówki jamy macicy, co utrudnia zagnieżdżenie zarodka. Jony miedzi zmniejszają też ilość plemników w macicy i zdolność ich przeżycia.

Zalety tej metody to:

• Wysoka skuteczność (Ponad 99%)
• Długotrwałe działanie, w zależności od typu od 3 do 10 lat.
• Niskie koszty długoterminowe
• Brak konieczności codziennego pamiętania o antykoncepcji 
• Szybki powrót płodności po usunięciu spirali

Wady wkładki obejmują:

• Konieczność założenia i usunięcia przez lekarza
• Możliwe skutki uboczne: nieregularne krwawienia, bóle miednicy, bóle głowy lub zmiany nastroju.
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
• Ryzyko powikłań: niewielkie ryzyko perforacji macicy, infekcji lub odrzucenia spirali.
• Początkowy dyskomfort, ból lub skurcze po założeniu

Krążki dopochwowe. Wady i zalety

Krążek (pierścień, ring) umieszczany jest miejscowo w pochwie i to właśnie bezpośrednio tam uwalnia przez 3 tygodnie hormony. Działa analogicznie do tabletek. 

Główne zalety tej metody są następujące:

• Wysoka skuteczność zbliżona do innych metod antykoncepcji hormonalnej.
• Wygodne stosowanie
• Działanie głównie w obszarze miejscowym, co minimalizuje ogólnoustrojowe skutki uboczne
• Regulacja cyklu menstruacyjnego
• Dyskrecja: są dyskretne i nie są zauważalne podczas codziennych czynności.

Wady, jakie mogą wiązać się z ich stosowaniem to:

• Możliwe skutki uboczne podobne do tych związanych z innymi metodami antykoncepcji hormonalnej, takie jak bóle głowy, nudności czy wrażliwość piersi.
• Potrzeba regularnej wymiany
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
• Początkowy dyskomfort: niektóre kobiety mogą odczuwać dyskomfort podczas wprowadzania krążka do pochwy

Środki plemnikobójcze. Wady i zalety

Preparaty plemnikobójcze należą do chemicznych metod zapobiegania zapłodnieniu. Mogą występować w formie żelu, pianki czy globulki. Aplikuje się je do pochwy przed stosunkiem. Zabijają one plemniki jeszcze zanim znajdą się w macicy.

Środki plemnikobójcze mają zalety, takie jak:

• Dostępność bez recepty w aptekach
• Łatwość użycia
• Brak hormonów, co może być atrakcyjne w przypadku przeciwwskazań do stosowania antykoncepcji hormonalnej 

Posiadają jednak również kilka minusów:

• Skuteczność niższa niż wielu innych metod antykoncepcji
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
• Konieczność regularnego stosowanie
• Możliwość wystąpienia alergii 

Prezerwatywy dla kobiet. Wady i zalety

Kobiece kondomy mają postać podłużnego balonu zakończonego dwoma giętkimi pierścieniami z obydwu stron. Umieszczane są w pochwie i mogą być noszone do 8 godzin. Jest to mechaniczna metoda antykoncepcji, która jednak jest znacznie mniej popularna od wersji męskiej.

Zalety tej metody to:

• Ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
• Dostępność bez recepty
• Niezależność od partnera
• Brak skutków ubocznych
• Natychmiastowa skuteczność

Natomiast do wad należą:

• Mniejsza skuteczność w porównaniu do prezerwatyw męskich
• Możliwy dyskomfort
• Trudność w użyciu: niektóre kobiety mogą mieć trudności z umieszczeniem prezerwatywy w pochwie lub jej poprawnym usunięciem
• Konieczność stosowania przed każdym stosunkiem płciowym
• Ryzyko pęknięcia lub zsunięcia się

Antykoncepcja dla mężczyzn 

Antykoncepcja niehormonalna/mechaniczna

W przypadku panów najczęściej bazuje się na niehormonalnych, mechanicznych, metodach antykoncepcji, czyli na stosowaniu prezerwatywy. 

Prezerwatywy dla mężczyzn

Prezerwatywa (kondom) to rodzaj lateksowej powłoki, którą zakłada się na penisa. Tworzy fizyczną barierę uniemożliwiającą plemnikom dostanie się do narządów rodnych kobiety.

Metoda ta ma następujące zalety:

• Skuteczność w zapobieganiu ciąży
• Ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
• Dostępność bez recepty
• Natychmiastowa skuteczność
• Łatwość użycia
• Brak skutków ubocznych hormonalnych

Do jej głównych wad zaś należą:

• Możliwość pęknięcia lub zsunięcia się
• Możliwe obniżenie przyjemności: niektórzy mężczyźni i kobiety mogą odczuwać, że stosowanie prezerwatywy zmniejsza przyjemność podczas stosunku płciowego
• Możliwość reakcji alergicznych 
• Konieczność stosowania przy każdym stosunku płciowym

Antykoncepcja hormonalna dla mężczyzn

Antykoncepcja hormonalna dla mężczyzn wciąż znajduje się w fazie badań. W Stanach Zjednoczonych trwają badania nad opracowaniem tabletek, implantów czy zastrzyków dla panów, ale na ich rezultat i wprowadzenie tego typu preparatów do powszechnego obiegu trzeba jeszcze poczekać.

Chirurgiczne metody antykoncepcji dla mężczyzn

Mężczyźni mogą skorzystać z odwracalnej, chirurgicznej metody antykoncepcji, jaką jest zabieg wazektomii.

Wazektomia. Wady i zalety

Wazektomię mylnie uważa się za rodzaj sterylizacji. Jest to jednak odwracalna metoda antykoncepcji. Polega na zablokowaniu drożności nasieniowodów, tak, aby plemniki nie mógłby opuścić ciała mężczyzny. 

Zabieg zablokowania drożności nasieniowodów ma liczne zalety, m.in.:

• Skuteczność: wazektomia jest jedną z najskuteczniejszych form antykoncepcji, zapewniając ponad 99% skuteczność w zapobieganiu ciąży
• Trwała antykoncepcja
• Brak wpływu na życie seksualne i odczuwaną przyjemność
• Brak wpływu na produkcję hormonów
• Bezpieczeństwo

Można jednak wymienić również wady, np.:

• Konieczność przeprowadzenia procedury chirurgicznej, co niesie ryzyko związane z każdą interwencją chirurgiczną, takie jak infekcje, krwawienia lub reakcje alergiczne na znieczulenie
• Możliwe powikłania takie jak bóle jąder, krwiak czy infekcja.
• Konieczność przebycia okresu rekonwalescencji
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową

Naturalna antykoncepcja. Naturalne planowanie rodziny

Metody naturalne polegają na obserwacji organizmu i na tej podstawie określeniu lub wyliczeniu dni płodnych. W dni te para, która nie chce mieć dzieci, powstrzymuje się od aktywności seksualnej. WHO nie przyznało jednak naturalnej regulacji poczęć równego statusu z metodami hormonalnymi, chemicznymi czy mechanicznymi. 

Do naturalnych metody planowania rodziny należą metoda objawowo-termiczna, metoda temperaturowa, metoda śluzu szyjkowego, metoda Billingsa.