Antykoncepcja hormonalna dla kobiet i mężczyzn. Poradnik 2024: rodzaje, skuteczność, porównanie.
Antykoncepcja hormonalna to preparaty zawierające hormony, których głównym celem jest ochrona przed nieplanowaną ciążą. Na rynku dostać można obecnie preparaty dwuskładnikowe, które w swoim składzie zawierają estrogeny i gestageny (najczęściej jest to syntetyczny odpowiednik progesteronu), a także jednoskładnikowe mające w składzie wyłącznie gestageny. Przykładami środków hormonalnych są np. tabletki antykoncepcyjne, zastrzyki i implanty.
💊 Szybka konsultacja z e-receptą
Antykoncepcja hormonalna dla kobiet. Rodzaje
- Jednoskładnikowe pigułki antykoncepcyjne (minipigułki)
- Dwuskładnikowe pigułki antykoncepcyjne
- Antykoncepcja awaryjna
- Plastry antykoncepcyjne
- Zastrzyki antykoncepcyjne
- Pierścienie dopochwowe
- Implanty antykoncepcyjne
- Wkładki wewnątrzmaciczne z hormonami
Skuteczność Antykoncepcji Hormonalnej
| Rodzaj antykoncepcji hormonalnej | Skuteczność | Wskaźnik Pearl’a (typowy użytek) |
|---|---|---|
| Dwuskładnikowe pigułki antykoncepcyjne (COC) | 91-99.7% | 6-9 |
| Minipigułki (POP) | 91-99.7% | 6-9 |
| Plastry antykoncepcyjne | 91-99.7% | 6-9 |
| Pierścienie dopochwowe | 91-99.7% | 6-9 |
| Zastrzyki antykoncepcyjne | 94-99.8% | 4 |
| Implanty antykoncepcyjne | 99.95% | 0.05 |
| Wkładki wewnątrzmaciczne (IUD) z hormonami | 99.8-99.9% | 0.2-0.1 |
| Antykoncepcja awaryjna (po stosunku) | 58-85% (zależnie od czasu podania) | – |
Tabletki antykoncepcyjne
Jednoskładnikowe
Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe, zwane też minipigułką, mające w składzie tylko jeden hormon – progesteron.
Działanie
Zapobieganie owulacji i zagęszczanie śluzu szyjkowego.
Jak brać?
Pierwsze opakowanie należy rozpocząć pierwszego dnia cyklu. Można je stosować bez przerwy pomiędzy opakowaniami. Przez pierwszy tydzień brania nowego opakowania konieczne jest skorzystanie z dodatkowej ochrony przed ciążą, np. prezerwatywy, gdyż pełną skuteczność osiągają dopiero po tym czasie.
Skutki uboczne
Mogą wywołać typowe dla antykoncepcji hormonalnej skutki uboczne, takie jak:
- Wymioty
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Bóle brzucha
- Zmęczenie
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
- Wrażliwość piersi
- Zmiany nastroju
- Zmiany w masie ciała
Wskazania
- Zapobieganie ciąży przy jednoczesnym przeciwwskazaniu do antykoncepcji dwuskładnikowej
- Leczenie trądziku
- Zmniejszenie bólów menstruacyjnych
- Zmniejszenie ryzyka raka jajnika
Przeciwwskazania
- Choroby zakrzepowo-zatorowe
- Rak piersi lub podejrzenie raka piersi
- Niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych
- Ciężka choroba wątroby (np. marskość wątroby, guz wątroby)
- Choroby układu krążenia, takie jak świeży zawał serca lub udar mózgu
- Ciąża
Zalety
- Mniejsze ryzyko zakrzepicy
- Bezpieczeństwo dla kobiet karmiących piersią
- Możliwość stosowania przy przeciwwskazaniach do estrogenów
- Wysoka skuteczność
- Możliwość stosowania przez kobiety w każdym wieku
Wady
- Konieczność regularnego przyjmowania
- Konieczność stosowania dodatkowego zabezpieczenia przez pierwszy tydzień zażywania
- Mniejsza skuteczność przy opóźnieniu
- Możliwość działań niepożądanych
- Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
Dwuskładnikowe
Pigułki antykoncepcyjne, które zawierają dwa składniki aktywne – syntetyczne odpowiedniki estrogenów oraz progesteronu.
Działanie
Zapobieganie owulacji i zagęszczanie śluzu szyjkowego.
Jak brać?
Pierwsze opakowanie należy rozpocząć pierwszego dnia cyklu. Można je stosować bez przerwy pomiędzy opakowaniami. Nie ma konieczności stosowania dodatkowych metod zapobiegania ciąży, gdyż są skuteczne już od pierwszego dnia zażywania.
Skutki uboczne
Mogą wywołać typowe dla antykoncepcji hormonalnej skutki uboczne, takie jak:
- Wymioty
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Bóle brzucha
- Zmęczenie
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
- Wrażliwość piersi
- Zmiany nastroju
- Zmiany w masie ciała
Wskazania
- Zapobieganie ciąży
- Regulacja cyklu
- Zmniejszenie bólów menstruacyjnych
- Leczenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS)
- Leczenie trądziku
- Leczenie endometriozy
Przeciwwskazania
- Choroby zakrzepowo-zatorowe
- Rak piersi
- Niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych
- Ciężka choroba wątroby (np. marskość wątroby, guz wątroby)
- Choroby układu krążenia, takie jak świeży zawał serca lub udar mózgu
- Ciąża
- Karmienie piersią
Zalety
- Wysoka skuteczność w zapobieganiu ciąży
- Pełna skuteczność już od wzięcia pierwszej tabletki
- Zmniejszenie ryzyka niektórych nowotworów
- Łagodzenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Wady
- Konieczność regularnego przyjmowania
- Możliwość działań niepożądanych
- Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
- Większe obciążenie organizmu niż w przypadku pigułek jednoskładnikowych
Tabletka dzień po
Antykoncepcja awaryjna, przeznaczona do użytku jedynie w wyjątkowych sytuacjach, gdy doszło do stosunku bez zabezpieczenia lub zastosowane zabezpieczenie zawiodło (np. pękła prezerwatywa). Zawiera lewonorgestrel lub octan uliprystalu.
Działanie
Zapobieganie owulacji i zagęszczanie śluzu szyjkowego.
Jak brać?
Antykoncepcja awaryjna nie powinna być stosowana jako regularna metoda zapobiegania ciąży. Dopuszcza się sięganie po nią tylko w wyjątkowych przypadkach (nie częściej niż raz w tym samym cyklu). Tabletkę z lewonorgestrelem (np. Escapelle) trzeba zażyć do 72 godzin po stosunku, a pigułkę z octanem uliprystalu (np. EllaOne) do 120 godzin po stosunku. Dla zachowania najlepszej skuteczności oba preparaty najlepiej jednak przyjąć w ciągu pierwszych 24 godzin po współżyciu.
Skutki uboczne
Mogą wywołać typowe dla antykoncepcji hormonalnej skutki uboczne, takie jak:
- Wymioty
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Bóle brzucha
- Zmęczenie
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
- Wrażliwość piersi
- Zmiany nastroju
- Zmiany w masie ciała
Wskazania
- Niezabezpieczony stosunek płciowy
- Niewłaściwe użycie lub brak zastosowania innych metod antykoncepcji
- Przemoc seksualna
Przeciwwskazania
- Ciąża
- Nadwrażliwość lub alergia na składniki
- Ciężkie zaburzenia wątroby
- Niewydolność nerek
- Choroby zakrzepowo-zatorowe.
- Choroby serca
- Nowotwory, szczególnie estrogenozależne
Zalety
- Szybkie działanie
- Wysoka skuteczność
- Bezpieczeństwo stosowania
- Możliwość zapobiegania zapłodnieniu nawet po odbyciu stosunku
Wady
- Spadek skuteczności wraz z upływem czasu
- Możliwe skutki uboczne
- Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
- Antykoncepcja awaryjna nie zastępuje regularnych metod antykoncepcji
Plastry antykoncepcyjne
Naklejany na skórę plaster, który uwalnia estrogeny i progesteron bezpośrednio do krwiobiegu, z pominięciem układu pokarmowego i wątroby.
Działanie
Zapobieganie owulacji i zagęszczanie śluzu szyjkowego.
Jak brać?
Plaster należy przykleić na czystą, niepodrażnioną skórę. Po 7 dniach trzeba wymienić go na nowy, a po wykorzystaniu trzech sztuk, czyli po 3 tygodniach stosowania, zrobić 7 dni przerwy. Ochrona przed ciążą jest przez ten czas zachowana.
Skutki uboczne
Mogą wywołać typowe dla antykoncepcji hormonalnej skutki uboczne, takie jak:
- Wymioty
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Bóle brzucha
- Zmęczenie
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
- Wrażliwość piersi
- Zmiany nastroju
- Zmiany w masie ciała
Wskazania
- Zapobieganie ciąży
- Regulacja cyklu
- Zmniejszenie ryzyka niektórych nowotworów
- Leczenie trądziku
Przeciwwskazania
- Ciąża
- Choroby zakrzepowo-zatorowe
- Choroby serca
- Nowotwory estrogenozależne
- Ciężkie zaburzenia wątroby
Zalety
- Wysoka skuteczność
- Łatwość stosowania
- Długoterminowa regulacja cyklu
Wady
- Możliwe skutki uboczne
- Konieczność regularnej zmiany
- Możliwe są podrażnienie skóry
- Widoczność plastra jest dla niektórych pacjentek krępująca
Zastrzyk antykoncepcyjny
Polega na iniekcji podskórnej wykonanej za pomocą fiolki z progesteronem. Nie zawiera estrogenów, więc jest uznawany za alternatywę dla tabletek jednoskładnikowych.
Działanie
Zapobieganie owulacji i zagęszczanie śluzu szyjkowego.
Jak brać?
Zastrzyk musi być wykonany przez lekarza. Podaje się go w ciągu pierwszych pięciu dni cyklu miesiączkowego. Wykonywany jest domięśniowo w ramię lub w pośladek.
Skutki uboczne
Mogą wywołać typowe dla antykoncepcji hormonalnej skutki uboczne, takie jak:
- Wymioty
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Bóle brzucha
- Zmęczenie
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
- Wrażliwość piersi
- Zmiany nastroju
- Zmiany w masie ciała
Wskazania
- Regulacja cyklu
- Zmniejszenie ryzyka niechcianej ciąży
- Poszukiwanie długotrwałej metody ochrony przed zapłodnieniem
Przeciwwskazania
- Ciąża
- Choroby zakrzepowo-zatorowe
- Nowotwory estrogenozależne
- Zaburzenia krzepnięcia
- Nadwrażliwość na składniki preparatu
Zalety
- Długi okres działania
- Niezależność od codziennego przyjmowania
- Regulacja cyklu menstruacyjnego
- Wysoka skuteczność antykoncepcyjna
Wady
- Możliwe skutki uboczne
- Konieczność wizyt kontrolnych u lekarza
- Opóźnienie powrotu płodności po zaprzestaniu stosowania
Krążki dopochwowe
Elastyczny, przezroczysty pierścień o średnicy ok. 5 cm i grubości poniżej 5mm umieszczany bezpośrednio w pochwie. Zawiera zarówno estrogen, jak i progesteron.
Działanie
Zapobieganie owulacji i zagęszczanie śluzu szyjkowego.
Jak brać?
Umytymi dłońmi należy wyjąć pierścień z opakowania i złapać go w dwa palce tak, by zbliżyć do siebie brzegi. Następnie trzeba włożyć ring jak najgłębiej do pochwy, tak, by stykał się z jej błoną śluzową. Po trzech tygodniach krążek musi zostać wyjęty, a po 7 dniowej przerwie można założyć nowy.
Skutki uboczne
Mogą wywołać typowe dla antykoncepcji hormonalnej skutki uboczne, takie jak:
- Wymioty
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Bóle brzucha
- Zmęczenie
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
- Wrażliwość piersi
- Zmiany nastroju
- Zmiany w masie ciała
Wskazania
- Regulacja cyklu menstruacyjnego
- Skuteczna ochrona przed ciążą
- Zapobieganie bólom menstruacyjnym
- Trudności z regularnym stosowaniem innych metod antykoncepcji
Przeciwwskazania
- Ciąża
- Choroby zakrzepowo-zatorowe
- Nowotwory estrogenozależne
- Choroby wątroby
- Nadwrażliwość na składniki preparatu
Zalety
- Długi okres skuteczności
- Niezależność od codziennego przyjmowania
- Wysoka skuteczność antykoncepcyjna
- Minimalne działania uboczne
- Możliwość stosowania u kobiet karmiących piersią
Wady
- Możliwość wypadnięcia krążka podczas stosunku
- Wymagane regularne zmiany krążków
- Konieczność właściwego umieszczenia krążka
- Potencjalne ryzyko infekcji dróg rodnych przy niewłaściwej higienie aplikacji
Implant antykoncepcyjny
Miękki, bardzo giętki (o długości ok. 4 cm) pręcik z hormonami, który wszczepia się pod skórę, gdzie bezpośrednio do krwiobiegu uwalnia. Zawiera w składzie wyłącznie progesteron.
Działanie
Zapobieganie owulacji i zagęszczanie śluzu szyjkowego.
Jak brać?
Lekarz za pomocą specjalnego aplikatora wszczepia implant pod skórę w odległości ok. 10 cm od łokcia. Podczas zabiegu może zostać zastosowane znieczulenie miejscowe. Aplikacje powinna odbyć się między 1 a 5 dniem cyklu. Jeden implant chroni przed ciążą przez okres 3 lat.
Skutki uboczne
Mogą wywołać typowe dla antykoncepcji hormonalnej skutki uboczne, takie jak:
- Wymioty
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Bóle brzucha
- Zmęczenie
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
- Wrażliwość piersi
- Zmiany nastroju
- Zmiany w masie ciała
Wskazania
- Regulacja cyklu
- Ochrona przed ciążą
- Trudność z regularnym stosowaniem innych metod antykoncepcji
- Poszukiwanie długotrwałej ochrony antykoncepcyjnej
Przeciwwskazania
- Ciąża
- Choroby zakrzepowo-zatorowe
- Nowotwory estrogenozależne
- Choroby wątroby
- Nadwrażliwość na składniki preparatu
Zalety
- Długi okres skuteczności
- Niezależność od codziennego przyjmowania
- Wysoka skuteczność
- Brak konieczności regularnych zmian
- Możliwość stosowania u kobiet karmiących
Wady
- Możliwość wystąpienia skutków ubocznych
- Konieczność wizyt kontrolnych u lekarza
- Trudności z usunięciem implantu w przypadku działań niepożądanych
- Możliwość opóźnienia powrotu płodności po zaprzestaniu stosowania
Wkładki hormonalne
Rodzaj spirali antykoncepcyjnej zawierający mały zbiorniczek, który przez kilkadziesiąt miesięcy uwalnia bezpośrednio do macicy progesteron. Nie zawiera estrogenów.
Działanie
Zapobieganie owulacji i zagęszczanie śluzu szyjkowego.
Jak brać?
Wkładka musi zostać założona przez lekarza. Za pomocą aplikatora i prowadnicy umieszcza on spiralę we wnętrzu jamy macicy. Zabieg trwa kilka minut i zazwyczaj nie jest bolesny, choć może powodować dyskomfort. W zależności od modelu można ją nosić od 5 do 10 lat.
Skutki uboczne
Mogą wywołać typowe dla antykoncepcji hormonalnej skutki uboczne, takie jak:
- Wymioty
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Bóle brzucha
- Zmęczenie
- Nieregularne krwawienia miesiączkowe
- Wrażliwość piersi
- Zmiany nastroju
- Zmiany w masie ciała
Wskazania
- Regulacja cyklu menstruacyjnego
- Skuteczna ochrona przed ciążą
- Trudności z regularnym stosowaniem innych metod antykoncepcji
Przeciwwskazania
- Ciąża
- Choroby zakrzepowo-zatorowe
- Nowotwory estrogenozależne
- Choroby wątroby
- Nadwrażliwość na składniki preparatu
Zalety
- Długi okres skuteczności
- Niezależność od codziennego przyjmowania
- Wysoka skuteczność antykoncepcyjna
- Brak konieczności regularnych zmian
- Możliwość stosowania u kobiet karmiących piersią
Wady
- Możliwość wystąpienia skutków ubocznych
- Konieczność wizyt kontrolnych u lekarza
- Możliwe ryzyko zapalenia narządów miednicy
- Możliwość wystąpienia problemów związanych z usunięciem wkładki
Antykoncepcja hormonalna dla mężczyzn
Trwają próby opracowania metod antykoncepcji hormonalnej dla panów, takich jak zastrzyki czy tabletki. Wciąż jednak metody te znajdują się w fazie badań klinicznych i nie są jeszcze dostępne na rynku.
Zastrzyk antykoncepcyjny
Zastrzyk dla mężczyzn zawiera 200 mg jednej z odmian testosteronu. Działa poprzez doprowadzenie do zaniku plemników w ejakulacie (nasieniu). Należy podawać go regularnie co miesiąc. Na razie jest on stosowany jedynie testowo, podczas badań klinicznych, ale niewykluczone, że w przyszłości zostanie udostępniony do powszechnego użytku.
Wskaźnik Pearla
Wskaźnik Pearla to miara skuteczności antykoncepcji. Określa liczbę kobiet na 100, które zajdą w ciążę w ciągu roku stosowania danej metody. Im jest on niższy, tym metoda antykoncepcji jest skuteczniejsza. Więcej informacji na temat wskaźnika Pearla możesz znaleźć w artykule poświęconym w całości temu zagadnieniu.
FAQ:
Lekka antykoncepcja hormonalna – czy warto ją wybrać?
Tak, tzw. lekka czy też niskodawkowa antykoncepcja hormonalna zachowuje wysoką skuteczność (indeks Pearla poniżej 1), przy jednoczesnym mniejszym obciążeniu dla organizmu.
Antykoncepcja hormonalna a ryzyko zakażenia HIV – co warto wiedzieć?
Metody zapobiegania ciąży oparte na hormonach nie chronią przed HIV ani żadnymi innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Jak długo można stosować antykoncepcję hormonalną?
Nie istnieje konkretny czas, w jakim można stosować metody hormonalne.
Czy antykoncepcja hormonalna zwiększa ryzyko zakrzepicy?
Antykoncepcja hormonalna może zwiększać ryzyko zakrzepicy, dlatego jej dobór zawsze trzeba skonsultować z lekarzem.
Antykoncepcja hormonalna online – czego potrzebujesz, żeby zacząć?
W celu dobrania odpowiedniej dla siebie metody ochrony przed ciążą udaj się do lekarza ginekologa, przedłużenie recepty możesz natomiast uzyskać podczas konsultacji odbywającej się online.
Jakie badania przed antykoncepcją hormonalną?
Przed rozpoczęciem brania tabletek lub innych preparatów hormonalnych warto wykonać badania krwi, takie jak morfologia, rozmaz krwi, próby wątrobowe, parametry krzepliwości krwi oraz TSH.
